Pumpernikiel to chleb pochodzący z Niemiec. Pierwsze wzmianki pojawiły się w źródłach pisanych w XV wieku. Piekło się go raz w miesiącu w długich drewnianych formach przez kilkanaście godzin dzięki czemu nabiera intensywnego przypalanego smaku ze słodką nutą. Służył za bardzo pożywny posiłek, lub chleb łatwy do wzięcia w długie podróże (jak lembas z Władcy Pierścieni). W XIX wieku trafił do delikatesów i rozpowszechnił się. Zawinięty szczelnie zachowuje świeżość do pół roku.
Moja wersja zawiera Porter Bałtycki, który intensywnie podbija słodkie nuty melasy. Dodałem też niewielką ilość kminku by jeszcze je podkręcić.